آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که پس‌از کلاچ گرفتن چطور این قطعه باعث انتقال قدرت شده و به‌طور کلی چطور کار میکند؟ همانطور که می‌دانید صفحه‌کلاچ مانند لنت ترمز، تسمه‌ها ،تایر‌ها و ... یکی از قطعات مصرفی در خودرو محسوب میشود و تقریبا تمامی قطعات مصرفی خودرو دارای طول‌عمر معین و مشخصی هستند، اما عدم رعایت یکسری از نکات موجب میشود تا این قطعات زودتر از موعد مستهلک شوند و در قطعاتی مثل صفحه‌کلاچ ،تعویض زود هنگام این قطعه هم از لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه به‌نظر نمی‌رسد و هم موجب اتلاف زیاد وقت میشود. در این مقاله از آکادمی اُتکس ضمن تشریح عملکرد سیستم کلاچ در خودرو به بررسی عوامل موثر در مستهلک شدن سریع‌تر صفحه کلاچ و عوامل جلوگیری از آن خواهیم پرداخت.
واژه کلاچ ، ریشه در زبان آلمانی دارد و به معنای اتصال می‌باشد و وظیفه سیستم کلاچ نیز دقیقا همین است، درواقع برای اینکه خودرو تغییر سرعت دهد یا بدون خاموش شدن موتور، به توقف کامل برسد، باید اتصال بین چرخ‌ها با موتور موقتاً جدا شود، مجموعه کلاچ یک سیستم قطع و وصل اتصال است که کنترل انتقال توان تولیدی موتور به چرخ‌ها را به شما می‌دهد یا به عبارتی دیگر وظیفه‌ی قطع و وصل ارتباط محور خروجی پیشرانه با محور جعبه‌دنده را برعهده دارد. البته سیستم کلاچ در کنار قطع و وصل کردن یک وظیفه دیگر نیز دارد که امکان ایجاد لغزش بین پیشرانه و مجموعه انتقال قدرت (نیم کلاچ) است تا بدین ترتیب بتوان بدون وارد کردن ضربه ناگهانی به اجزای انتقال قدرت و اتاق خودرو، به تدریج درگیری را ایجاد کند. به‌طور کلی کلاچ از 4 بخش اصلی تشکیل شده که شامل یاتاقان رها کننده ، فنر دیافراگمی ، صفحه پوشش کلاچ و صفحه کلاچ می‌باشد.
همانطور که مشاهده می‌کنید صفحه‌ی فشار و پوشش کلاچ وظیفه‌ی اعمال نیروی مورد نیاز چسباندن صفحه‌کلاچ به چرخ‌طیار را برعهده دارند و به‌طور مستقیم به سطح چرخ‌طیار پیچ می‌شوند. صفحه‌کلاچ میان چرخ‌طیار و صفحه‌ی فشار قرار می‌گیرد و دوطرف صفحه‌کلاچ با ماده‌ای با ضریب اصطکاک بالا پوشیده شده تا مانع از لغزش آن بر سطح چرخ‌طیار شود. به‌منظور اعمال فشار روی زبانه‌های فنر دیافراگمی از یاتاقان رهاکننده استفاده میشود. با فشرده شدن پدال کلاچ نیرویی از طریق مکانیزم کابلی یا هیدرولیکی به یاتاقان رهاکننده وارد میشود که سبب فشرده شدن یاتاقان به سطح زبانه‌های فنر دیافراگمی می‌گردد و ارتباط پیشرانه و جعبه‌دنده قطع میشود. کلاچ، بخشی حیاتی از خودرو است زیرا موتور تمام‌وقت قدرت را تولید می کند اما چرخ ها دائماً در حال چرخش نیستند.
می‌دانیم که مکانیزم عملکرد کلاچ بر اساس اصطکاک است و مواد اصطکاکی بر روی صفحه‌کلاچ بسیار شبیه به مواد اصطکاکی در لنت های ترمز می‌باشد ، هر شروع و توقف و تعویض‌دنده بدین معنی است که کلاچ قطع و وصل شده و بدیهی است که گرما و اصطکاک ناشی از این قطع و وصل‌های مکرر موجب میشود تا این مواد اصطحکاکی پس از میزان کارکرد مشخصی خورده شود، مقدار کارکرد صفحه‌کلاچ یا بهتر است بگوییم عمر‌مفید این قطعه بسته به نوع خودرو بین ۵۰ تا ۶۰ هزار کیلومتر است که البته این مقدار به سبک رانندگی( رانندگی پرشتاب ، رانندگی در ترافیک ، نیم کلاچ و...) و جنس صفحه‌کلاچ و عوامل دیگری بستگی دارد و در نتیجه نمی‌توان به‌طور قطعی گفت که زمان تعویض صفحه کلاچ همیشه همان ۵۰ هزار کیلومتر است بلکه گاهی پس از طی‌کردن مسافت ۲۰ هزار کیلومتر نیز، نیاز به تعویض صفحه‌کلاچ احساس میشود. عادت های بسیار بدیدر رانندگی وجود دارد که می‌تواند کلاچ را بسیار زودتر از انتظار مستهلک کند ، کلاچ مستهلک نیز باعث افزایش مصرف سوخت ، کاهش بهره‌وری و کاهش شتاب خودرو میشود. در ادامه چند مورد از عادت‌های رایج که موجب مستهلک شدن زودتر صفحه‌کلاچ میشود را تشریح خواهیم کرد .
1. شتاب‌گیری در هنگام فشرده بودن پدال کلاچ
اغلب ما هنگام رانندگی قبل‌از اینکه پدال کلاچ را کامل رها کنیم اقدام به شتاب‌گیری می‌کنیم ، ترکیبی از شتاب و بالا رفتن دور موتور و درگیر نبودن کامل صفحه‌کلاچ . نتیجه؟ کاملا مشخص است ، لغزش صفحه‌کلاچ بر روی چرخ‌طیار و گرمای بیش از حد و آسیب دیدن صفحه کلاچ که در بعضی از مواقع نیز صفحه‌کلاچ غیر‌قابل استفاده میشود .
2. راندن با کلاچ
بسیاری از خودروها پدال استراحت ندارند و برخی از رانندگان در هنگام رانندگی پای چپ خود را به پدال کلاچ تکیه می‌دهند که این یک اشتباه رایج است ، پدال خودروهای سواری بسیار سبک است و حتی کوچکترین وزن باعث درگیر شدن کلاچ میشود و همین سبب ایجاد لغزش و در نتیجه سایش صفحه‌کلاچ خواهد شد.
3. سرعت عمل پایین در تعویض دنده
این مورد نیز یک مشکل رایج در‌بین کسانی است که به تازگی رانندگی یادگرفته اند؛ زمانی‌که رانندگان تازه‌‌وارد پشت فرمان خودرو می‌نشینند به کندی تعویض‌دنده می‌کنند و عملاً مدت‌زمان پایین نگه‌داشتن کلاچ زیاد میشود، شاید این مورد به نظر ناچیز باشد امادر طول پیمودن مسافت چندین کیلومتری این امر بار ها تکرار خواهد شد و عملاً موجب افزایش استهلاک صفحه‌کلاچ میشود .
4. معکوس کشیدن جهت پایین آوردن سرعت خودرو
شاید بعضی اوقات راهی جز معکوس کشیدن جهت نگه‌داشتن و یا کنترل سرعت خودرو نباشد اما بسیاری از افراد هستند که از این تکنیک به‌طور مداوم و حتی برای کاهش سرعت خودرو قبل از سرعت‌گیر‌ها استفاده می‌کنند و این کار موجب افزایش فشار بر روی صفحه‌کلاچ می‌باشد و در نتیجه کاهش طول عمر صفحه‌کلاچ میشود.
5. تعادل در کلاچ گیری
رعایت این مورد بیشتر در هنگام بالا رفتن از شیب‌ها باید مورد توجه قرار گیرد. اکثر ما در سطوح شیب‌دار تمایل داریم تا با استفاده از کلاچ و دنده مانع از عقب رفتن خودرو در هنگام ایست کردن در سرابالایی شویم و یا با نیم‌کلاچ گرفتن زیاد بر روی شیب‌ها موجب افزایش بیش از حد دمای صفحه کلاچ می‌شویم که اصطلاحاً به آن (صفحه سوزاندن) یا (صفحه چسباندن) می‌گویند.
6. رها کردن سریع کلاچ
همانطور‌که نگه‌داشتن زیاد کلاچ موجب سایش و خرابی صفحه‌کلاچ میشود رها کردن بسیار سریع آن نیز موجب ایجاد شوک و فشار بر موتور و سیستم انتقال‌قدرت میشود که با خود گرمای زیاد و سایش صفحه‌کلاچ را به همراه دارد.
7. فشار دادن پدال کلاچ در حالت توقف خودرو
بسیاری از رانندگان که خودروی دنده‌ای دارند این کار را انجام می‌دهند. این رانندگان زمانی‌که خودروی‌شان متوقف است همچنان پدال کلاچ را فشار می‌دهند، همانند زمانی‌که در ترافیک هستید و یا زمانی که منتظر سبز شدن چراغ قرمز هستید. نگه‌داشتن کلاچ در زمان توقف موجب سایش صفحه کلاچ می شود و هچنین باعث آسیب به بلبرینگ کلاچ و دوشاخ کلاچ نیز میشود.
8. حمل بار اضافی
حتما به ظرفیت خودروی خود توجه نمایید ، زیرا حمل بار اضافی موجب افزایش وزن و در نتیجه افزایش فشار بر روی موتور و سیستم انتقال قدرت خواهد شد.
کارشناسی
در مقالات قبلی نیز راجع به اهمیت کارشناسی خودرو و همچنین در مورد نقاط حساس و آسیب پذیری که حتما نیاز و اهمیت بالایی برای کارشناسی دارند صحبت شده است.
در همان نقطه اول از این مقاله نیز ذکر کرده ایم که صفحه کلاچ با توجه با افزایش قیمت ارز، حفظ و سلامت آن در هنگام خرید خودرو بسیار بالاست با اینکه نکات بالا به شما کمک میکند که استهلاک این قطعه را پایین نگاه دارید، ولی در هنگام خرید خودرو حتما و حتما نیاز به یک کارشناس فنی خودرو دارید که بتواند میزان استهلاک این قطعه را برآورد کند و اگر این قطعه در شرایطی باشد که باید برای آن هزینه ی اضافی انجام دهید شما را آگاه سازد که در این صورت شما باید با فروشنده این مساله را مطرح کنید تا افت قیمت قطعه مورد نظر را از کل قیمت خودرو کم و لحاظ نماید. اُتکس با با فراهم کردن بستر کارشناسی خودرو حرفه ای برای شما عزیزان این امکان را فراهم کرده است که تنها با یک تماس با شماره تلفن ۲۸۴۲۸۴۶۶-۰۲۱ یا پر کردن فرم اینترنتی درخواست کارشناس حضوری یک کارشناس خبره که سالهاست در مباحث فنی خودرو تجربه دارد را در اختیار بگیرید تا ضرر های احتمالی آینده جلوگیری نمایید.